Binlerce yıllın izi: Deq

Dövmenin ilk defa kimler tarafından ve ne zaman yapıldığı tam olarak bilinmese de, binlerce yıllık bir geçmişe sahip olduğunu söylemek mümkün ve her coğrafyada farklı anlamları var.

Yeryüzünde yapılan dövmeler farklı isimlerle anılıyor örneğin, Araplarda Wesm, Avrupalılarda Tattoo, Kürtlerde ise “Deq” olarak isimlendiriliyor.

Deq’i bir dönemler televizyonlarda oynayan dizilerde kadınları yüzleri, elleri ve ayaklarında sıkça görmüşüzdür. Bu dövmeyi sadece kadınlar değil erkeklerde vücutlarına yapıyor. Yapılan bu Deq’lerin hepsinin farklı anlamaları var tıpkı diğer coğrafyalarda yapılan dövmelerde olduğu gibi. Mezopotamya bölgesinde umut, sağlık, inanç, şans, güç, estetik ve güzel görünmek gibi birçok anlamı var Deq’in 

Deq’i diğer dövmelerden ayıran en belirgin özellik ise, yeni kız çocuk doğurmuş bir annenin sütü ile yapılıyor olması. Erkek çocuğu doğurmuş kadının sütünün kullanılmamasının nedeni ise erkek çocuğunun sütünün katı ve yağlı olmasına, kız çocuğunun sütünün ince olmasına bağlanıyor. 

İnanışa göre Deq yapan annenin doğurganlığı kız çocuğuna geçiyor ve bu bir çeşit hayır duası olarak kabul ediliyor. Bu dövmeyi yapmak için anne sütü ile ateşte yemek yaptıkları tencerenin altındaki is ile karıştırılır (lamba isi de kullanılır) ve bu karışım iğne yardımıyla derinin altına, kişinin istediği figürler ile bedene işlenir. Acılı bir işlemle bedene çizilen Deq, bir haftada iyileşiyor ve artık bir ömür bedenden silinmiyor. Yapılan Deq’ler ömür boyu kişinin vücudunda kalması bir anlamda künye görevi de görür. Bölgede yaşayan aşiretlerin kendilerine ait simgeleri de var bu simgeleri yapanların hangi aşirete mensup olduğunu da anlarız aslında.

Bu tarihi gelenek ne yazık ki zamanla unutuluyor veya terk ediliyor. Bunun sebeplerinden biride belki de dini hassasiyetler. Dövmenin abdest almaya engel olduğu söylemi bu yüzyıllık gelenekten uzaklaşmaya da bir sebep olabiliyor. Artık Deq yapanların sayısının hızla azalması bu kültüründe hızla yok olması anlamına geliyor bir yandan da.

Dövmeler son zamanlarda süs olarak kullanılması çok fazla dövme yapan yerleri de beraberinde getirdi. Ama dövmeler sadece süs değildir bedene işlenen bir kimliktir. Tıpkı Deq yapan insanların kendi kültürlerini ve inanışlarını simgeleyen motifleri ömür boyunca vücudunda taşıması gibi.

Uğur Ökdemir