DEM Parti'den soyadı kanununda değişiklik teklifi

DEM Parti Grup Başkanvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit kadınların evlenme ve boşanma hallerinde uygulanan soyadı ve nüfus kütüğü kanunlarında değişiklik yapılmasına dair kanun teklifini Meclis’e sundu.

Medeni Yasa’nın “evlenen kadının kocasının soyadını taşımasını” zorunlu kılan 187. Maddenin birinci ve ikinci cümlesi Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmişti. Mahkeme’nin “kadın erkek eşitliğine uygun yeni bir düzenleme” yapılması için TBMM’ye verdiği dokuz aylık süre 28 Ocak’ta doldu. Ancak TBMM’de düzenleme ile ilgili herhangi bir adım atılmadı. DEM Parti Grup Başkanvekili ve Kars Milletvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit, Meclis’e Türk Medeni Kanunu ve Nüfus Hizmetleri Kanununda değişiklik yapılmasına ilişkin kanun teklifi verdi.

“Her türlü eşitsizliğin ortadan kaldırılması, herkesin dil, din, ırk, siyasal düşünce, cinsiyet kimliği ve cinsel yönelim ayrımı gözetilmeksizin temel insan hak ve özgürlüklerden eşit olarak yararlanması, evrensel bir değer olarak kabul edilmektedir. İnsanlar arasındaki eşitsizliklerin toplumda en çok görülen şekillerinden biri, kadın-erkek arasındaki eşitsizliğe tekabül eden durumlardır. Kadın-erkek arasında eşitsizlik olarak zuhur eden cinsiyet eşitsizliği Türkiye mevzuatında maalesef ki varlığını korumaktadır.” diyerek kanun teklifinde bulunan Koçyiğit’in gerekçesi şöyle:

Türkiye’de kadın-erkek arasında eşitsizliğe yol açan kanun maddelerinden biri de soyadı düzenlemesini hüküm altına alan Medeni Kanunu’nun 187. Maddesidir. Soyadı, her ne kadar kişiye sıkı sıkıya bağlı olan haklardan olup ve zorla değiştirilmesi mümkün olmasa da kadın, evlenmekle veya boşanmakla soyadını değiştirmek zorunda bırakılmaktadır. Yürürlükte olan Medeni Kanun’da soyadı zaten hep bir erkek üzerinden geçmektedir. Bu erkek ya kadının babası ya da eşidir. Dolayısıyla kadının soyadı her halükarda ailesinde olan bir erkek üzerinden tanımlanmaktadır. Her ne kadar soyadının kendisinin toplumsal cinsiyet bağlamında sorunlu olduğunu savunsak da bu kural, kadın-erkek eşitliğinin önünde büyük bir engel olarak durmaktadır. Nitekim, Medeni Kanunu’nun 187. Maddesi, soyun erkeğe dayandığına dair bu yaklaşımı pekiştirdiği için hukuki anlamda da eşitsizlik yaratmaktadır.

Evli kadının soyadı konusu 1995 yılında 29865/96 başvuru sayılı Ünal Tekeli-Türkiye davası ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine taşınmıştır. AİHM, bu davada 16/11/2004 günlü yargısı ile TMK 187. madde düzenlenmesini taraf olduğumuz Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne aykırı bularak Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine ihlal kararı vermiştir.

Anayasa Mahkemesi de 22/2/2023 tarihli ve E: 2022/155; K: 2023/38 sayılı kararıyla, Türk Medeni Kanununun 187. maddesi iptal edilmiş ve iptal kararının Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar verilmiştir. Söz konusu iptal kararı, 28/4/2023 tarihli ve 32174 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Yine aynı şekilde kadının nüfus kütüğü, evlenme ile eşinin kütüğüne nakledilmektedir. Evliliğin sonlandırılması ile birlikte tekrar eski kütüğüne nakledilmektedir. Soyadından kaynaklı cinsiyet ayrımını pekişmesi hali, kütük kuralı için de geçerlidir. Anayasanın yürürlükte olan 10. maddesine göre "Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri nedenlerle ayrım gözetilmeksizin yasalar önünde eşittir." Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin gerçekleşmesini sağlamaktan sorumludur.

Koçyiğit'in teklifle sunduğu madde değişiklikleri:

MADDE 1 – Anayasa Mahkemesinin 22/2/2023 tarihli ve E: 2022/155; K: 2023/38 sayılı kararıyla, Türk Medeni Kanununun 187. maddesi iptal edilmiş ve iptal kararının Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar verilmiştir. Söz konusu iptal kararı, 28/4/2023 tarihli ve 32174 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

Kararda, evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmış ve ilgili kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir. Madde değişikliği ile Anayasa Mahkemesinin iptal kararı doğrultusunda kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra da tek başına kullanabilmesi öngörülmüştür. 

MADDE 2 – Madde değişikliği ile Anayasa’nın eşitlik ilkesine uygun şekilde çocuğun soyadı ebeveynleri tarafından ortak belirlenmesi öngörülmüştür.

MADDE 3 –  Kadının evlendikten sonra; kütük kaydı, bağlı olduğu il ve ilçe, mahalle ve köy de kendisinin onayı alınmaksızın eşinin kimlik kaydına geçmektedir. Kadının evlilikten önceki soyadını tek başına kullanamaması kuralında olduğu gibi evlendikten sonra eşinin kütüğüne geçmesi eşitlik kuralına aykırıdır. Madde değişikliği ile Anayasa’nın eşitlik ilkesine uygun şekilde aile kütüğünün taşınması veya yeni bir kütük açılması öngörülmüştür.

MADDE 4 – Yürürlük maddesidir. 

MADDE 5 – Yürütme maddesidir.

Haber Merkezi