Son dönemde Türkiye ile diğer ülkeler arasında yapılan ikili ticaret anlaşmalarında ithal edilecek tarım ürünlerinde Cumhurbaşkanına kotaları düzenleme yetkisi veriliyor. Yapılan düzenlemeye tepki gösteren Tarım Politikaları ve Tarım Örgütlerinden sorumlu CHP Genel Başkan Yardımcısı Orhan Sarıbal, “Bunun adı tarımda saray ağalığı dönemidir. Ahbap çavuş kapitalizmi dedikleri şey tam da budur. Cumhurbaşkanının ithalat kotalarına müdahale etme yetkisi almasıyla, birileri bu yöntemle zengin etmesinin önünde hiçbir engel yok” tepkisini gösterdi.
Sırbistan, Bosna-Hersek ve Karabağ ile yapılan serbest ticaret anlaşmalarında yer alan ve Cumhurbaşkanına yetki veren bu ek madde Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Sudan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Ticaret ve Ekonomik İş Birliği Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Teklifi’nde de yer aldı. Teklif 4 Aralık 2019 tarihinde Dışişleri Komisyonu’nda görüşülerek kabul edildi.
Çok sayıda tarımsal ürünün ithalatını öngören Sudan anlaşması ile AKP Genel Başkanı Erdoğan’a anlaşmanın eklerinde değişiklik yapma yetkisinin de verildiğini aktaran Sarıbal, “Son dönemlerde yapılan ikili ticari anlaşmaların hepsinde benzer maddeler eklenmeye başlandı. Bu ek madde Erdoğan’a ithal edilecek ürünlerin kotasında değişiklik yapma yetkisi tanınıyor. Bu yetkiyle Erdoğan istediği firmaya belirlediği miktarda ithalat yetkisi verme imkanı bulabilir. Bu bir ‘ahbap çavuş kapitalizmi’ (crony capitalism) yöntemi. Tek adam yönetimlerinin bulunduğu az gelişmiş ülkelerde sıkça görülen bir yöntem. Kendine yakın adamları zengin etme, sermaye transfer etme yöntemi” dedi.
Yetki gaspı
Düzenlemenin TBMM yetkisini gasp etme anlamına geldiğini belirten Sarıbal, şöyle devam etti:
“Sudan ile yapılan Ticaret ve Ekonomik İş Birliği Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Teklifi’nin görüşmeleri sırasında CHP Genel Başkan Yardımcımız Sayın Ünal Çeviköz komisyon başkanına ‘Bu anlaşmalar çerçevesinde ithal ve ihracat kotalarını da Cumhurbaşkanın değiştirme imkanı oluyor mu?’ diye soruldu. Komisyona katılan Dışişleri Bakan Yardımcısı ‘evet’ diyerek, TBMM’nin yetkisini Erdoğan’a verdiklerini itiraf etti.
Böyle bir yetki devri Anayasa’ya da aykırı. 22. Yasama Dönemi’nde Dışişleri Komisyonu’nun gündemine gelen Filistin Kurtuluş Örgütü, Suriye Arap Cumhuriyeti ve Mısır Arap Cumhuriyeti’yle imzalanan ticari nitelikli anlaşmaların metinlerinde ‘Bu Anlaşma’nın ek ve protokollerinde değişiklik yapmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir’ ibaresinin bulunduğu maddeler, yasama yetkisinin devri niteliğinde olduğu ve Anayasa’nın 90’ıncı ve 7’nci maddelerine aykırı bulunduğu için Dışişleri Komisyonu tarafından reddedilmişti. Şimdiki komisyonun AKP’li başkanı ve üyeleri ile MHP’li üyeler ise bunda bir sorun görmüyor.”